– GV chia lớp thành 4 nhóm (có đánh số thứ tự các thành viên trong nhóm) và thảo luận theo kĩ thuật mảnh ghép:

+ Vòng 1: Các nhóm thảo luận nội dung:

·        Nhóm 1: Tìm những địa phương có thực hành Then.

·        Nhóm 2: Thực hành Then là gì?

·        Nhóm 3: Vai trò của thực hành Then đối với đời sống của người dân địa phương.

·        Nhóm 4: Vai trò của âm nhạc trong Thực hành Then

+ Vòng 2:

·        Thành viên của 4 nhóm lần lượt tạo thành 4 nhóm mới (chia theo số thứ tự đã được đánh từ đầu): những bạn có STT 1 và 2 tạo thành 1 nhóm. Tương tự như vậy GV tổ chức cho HS tạo thành 4 nhóm mới.

·        Tại nhóm mới, HS lần lượt chia sẻ các thông tin đã thảo luận ở vòng 1.

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ

– Giáo viên theo dõi, hỗ trợ nhóm HS.
Bước 3: Báo cáo kết quả

– GV mời đại diện các nhóm trình bày sản phẩm.

Bước 4: Đánh giá kết quả

– Giáo viên nhận xét, đánh giá.

– Giáo viên mở rộng:

+ gười làm Then bao gồm cả nam và nữ. Nữ giới làm Then được gọi là “mè Then”, “nàng Then”; nam giới làm Then được gọi là “ông Then”, “Dàng, chàng Then”… Có ba con đường đưa một người bình thường trở thành thầy Then: Những người nối nghiệp tổ nghề được trao truyền lại; những người có căn Then gọi là “phi phấc”; và những người am hiểu về Then, tự nguyện theo nghề. Dù đến với Then theo con đường nào, nhưng khi đã lựa chọn thì dù có khăn như thế nào họ sẽ luôn trước sau thủy chung như nhất với nghề.

+ Then được phân ra các dòng, trường phái như: Then Văn, Then Võ, Then Xếp, Then Pháp, Then Quạt, Then Nữ (Pụt), Then Nam (Giàng)… Giữa các dòng Then đều có những điểm tương đồng và dị biệt, tuy nhiên tất cả những người làm Then đều đi theo tôn chỉ “cứu nhân độ thế”.

– Thực hành Then là di sản văn hoá đặc trưng của người Tày, Nùng, Thái… tập trung chủ yếu ở các tỉnh vùng Đông Bắc và một số địa phương khác ở Việt Nam.

– Thực hành Then là một loại hình nghệ thuật tổng hợp chứa nhiều thành tố văn học, âm nhạc, mĩ thuật, múa… Trong các nghi lễ, ông Then, bà Then trình diễn như một diễn viên tổng hợp: miệng hát, tay đàn, múa, diễn trò minh hoạ cho lời hát, chân xóc nhạc…

– Các nghi lễ Then như cầu an, giải hạn, cúng mụ… đều hướng tới những điều tốt đẹp, bày tỏ khát vọng về cuộc sống bình yên, ấm no, hạnh phúc và thể hiện bản sắc văn hoá của các dân tộc này. Năm 2019, Thực hành Then của người Tày, Nùng, Thái được UNESCO ghi danh là Di sản văn hoá phi vật thể đại diện của nhân loại.

– Âm nhạc là yếu tố xuyên suốt, trong đó, đàn tính và chùm xóc nhạc cùng với sự “thăng hoa” của thầy Lời ca trong Then phổ biến là thơ bảy chữ, phản ánh đời sống xã hội, chứa đựng nhiều bài học đạo đức thông qua những câu chuyện thần tiên, câu chuyện cuộc đời; chứa đựng nhiều tư liệu quý về lịch sử, tư tưởng, phong tục, tập quán…

– GV đặt câu hỏi:

+ Kể tên một số câu lạc bộ hát Then – đàn tính ở địa phương em và chia sẻ về việc đặt lời mới hiện nay.

+ Em biết gì về cây đàn tính? Kể tên một số nghệ nhân hoặc người chế tác đàn tính mà em biết.

– GV tổ chức cho HS thảo luận theo cặp đôi và hoàn thành phiếu học tập dưới đây:

Đọc tư liệu trong SGK trang 11 – 13, thảo luận và điền thông tin còn thiếu vào phiếu học tập

– GV trình chiếu hình ảnh:

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ

– Giáo viên theo dõi, hỗ trợ nhóm HS.
Bước 3: Báo cáo kết quả

– GV mời đại diện các nhóm trình bày sản phẩm.

Bước 4: Đánh giá kết quả

– Giáo viên nhận xét, đánh giá.

– Giáo viên mở rộng:

+ Hát then và cây đàn tính bắt nguồn từ cuộc sống lao động tập thể, xuất hiện từ nhu cầu hưởng thụ văn hóa của cộng đồng người Tày cổ.

+ Cùng với bộ xóc nhạc, cây đàn tính là nhạc cụ quan trọng trong trình diễn nghi lễ thực hành then – nghi lễ quan trọng gắn bó chặt chẽ với đời sống tâm linh, tình cảm của bà con dân tộc Tày, Nùng Xứ Lạng. Bên cạnh đó, cây đàn tính cũng được sử dụng để đệm những điệu hát then vào nhiều dịp trọng đại của làng, xã như: hội làng, hội lồng tồng… và có mặt trong tất cả những ngày vui như: ngày cưới, mừng thọ, mừng nhà mới, cầu an…  Trải qua bao thăng trầm của lịch sử, dù xã hội đã nhiều thay đổi nhưng đến nay, loại hình nghệ thuật hát then, đàn tính vẫn chiếm một vị trí quan trọng trong đời sống văn hóa tinh thần của người Tày, Nùng. Do đó, hiện nay, việc chế tác đàn tính phục vụ hát then được nhiều nghệ nhân trong tỉnh thực hiện.

a. Phân loại

– Then cổ (Then tâm linh) là các nghi lễ liên quan đến cuộc sống của con người.

– Then mới (Then văn nghệ) lại do những người am hiểu, yêu thích then đặt lời mới theo giai điệu then cổ với nội dung ca ngợi cuộc sống, tình yêu đôi lứa, ca ngợi công ơn của Đảng, của Bác Hồ…

b. Vai trò, ý nghĩa

– Là phương tiện để người dân sinh hoạt thông qua các câu lạc bộ. Đến năm 2021, toàn tỉnh có gần 100 câu lạc bộ (hoặc nhóm người) được thành lập với mục đích sinh hoạt, giao lưu, trao truyền nghệ thuật hát Then − đàn tính.

– Là kênh truyền tải cảm xúc về tình yêu quê hương, làng bản.

– Thực hành Then cũng là gìn giữ và phát huy giá trị đàn tính – loại nhạc cụ không thể thiếu trong hát Then. Sản xuất đàn tính trở thành nghề thủ công tiêu biểu của người Tày, Nùng.

– Góp phần phát triển du lịch của địa phương.